เส้นเลือดดำเป็นเส้นเลือดที่รับเลือดกลับเข้าสู่หัวใจ ปกติจะไม่โป่งพอง แต่ถ้าเกิดโรคที่หลอดเลือดหรือลิ้นของหลอดเลือดทำให้เลือดคั่งในหลอดเลือด การคั่งของเลือดอาจจะเกิดได้หลายๆแห่งเช่น
- เกิดที่ทวารหนักเรียกโรคริดสีดวงทวาร
- เกิดที่ผนังหลอดอาหารเรียก esophageal varices
- เกิดที่อัณฑะเรียก varicococel
เส้นเลือดขอดคืออะไร
 |
เส้นเลือดขอดที่เท้า varicose vein
เส้นเลือดดำที่เท้าจะมีสองระบบคือเส้นเลือดดำที่ผิว เรียก superficial vein จะนำเลือดจากผิวหนังไปสู่ระบบที่สองคือเส้นเลือดดำที่อยู่ลึกเรียก deep vein ซึ่งนำเลือดกลับสู่หัวใจ โดยมีการบีบตัวของกล้ามเนื้อ เป็นตัวไล่เลือดจากขาไปเส้นเลือดดำใหญ่ในท้อง โดยมีลิ้นๆกั้นเลือดมิให้ไหลกลับ หากลิ้นดังกล่าวเสียซึ่งอาจจะเกิดจากโรคของ valve เอง หรือจากการเสื่อมตามอาย ุทำให้ไม่สามารถกั้นเลือดไหลกลับเลือดจึงค้างอยู่ในหลอดเลือดดำ จึงเกิดโป่งพองโดยมากเกิดในผู้หญิงอายุ 30-70 ปี| เส้นเลือดโป่งและคด |  เส้นเลือดที่ผิวและเส้นเลือดลึก |  แสดงลิ้นหลอดเลือดดำรั่ว |
สาเหตุ
- มีความผิดปกติของลิ้นในหลอดเลือดดำ
- เป็นกรรมพันธุ์
- มีการอักเสบของหลอดเลือดดำ thrombophlebitis
- ปัจจัยส่งเสริมเช่น การยืน การนั่งนานๆ
- คนท้อง
- อายุมากมีการหย่อนของลิ้นหลอดเลือด
- การผ่าตัดโดยเฉพาะบริเวณสะโพก
- ผู้ป่วยหัวใจวาย
อาการของเส้นเลือดขอดที่เท้า
พบผิวหนังสีน้ำตาลแผลที่เกิดจากเส้นเลือดขอด
- ปวดเท้าปวดหนักๆ ตึงๆ
- อาจจะเกิดตะคริวของกล้ามเนื้อ
- เห็นเส้นเลือดดำพอง
- บวมหลังเท้า
- เลือดไปเลี้ยงผิวหนังน้อยลง ผิวหนังบริเวณข้อเท้าจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล ผิวบาง แห้งและค่อนข้างแข็ง
- หากมีการคั่งของน้ำมากๆ อาจจะเกิดการอักเสบของผิวหนังที่เรียกว่า stasis eczamaซึ่งจะมีอาการคัน หรืออาจจะเกิดแผล
- เลือดออกจากเส้นเลือดขอด
การวินิจฉัย
- หากพบเห็นหลอดเลือดดำพองและบิดขดตำแหน่งที่พบบ่อยคือบริเวณน่องก็สามารถวินิจฉัยได้
- บางรายอาจจะใช้ doppler ultrasound
- การฉีดสีเข้าหลอดเลือดดำที่เรียก venogram
การดูแลตัวเอง
- การออกกำลังกาย การเดินเป็นวิธีดีที่สุดจะเป็นการทำให้การไหลเวียนดีขึ้นแพทย์จะแนะนำวิธีการออกกำลังกายที่เหมาะสม
- ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม
- ให้สวมรองเท้าส้นเตี้ยซึ่งจะเพิ่มการไหลเวียนของเลือด หลีกเลี่ยงการใส่กางเกงที่ฟิตๆ
- ให้ยกขาสูงครั้งละ10-15 นาที วันละ 3-4 ครั้งโดยยกสูงระดับหน้าอก
- หลีกเลี่ยงการยืนหรือนั่งนานๆ
- ใช้elastic bandage พันตั้งแต่ข้อเท้าถึงบริเวณเข่า
- ห้ามนั่งไขว่ห้าง
- ห้ามสวมชุดที่คับเกินไปโดยเฉพาะบริเวณเอว ขาหนีบ
- ลดอาหารเค็มเพื่อป้องกันอาการบวม
- ถ้าหากต้องนั่งนานให้ลุกเดินทุกชั่วโมง และขณะนั่งให้บริหารข้อเท้าตามเข็มและทวนเข็มนาฬิกาสลับกัน เหยียดเท้าและกระดกเท้าทำสลับกัน
การรักษา
การรักษาอาจจะไม่จำเป็นนอกจากมีข้อบ่งชี้คือปวดมาก หรือมีแผล หรือเพื่อความสวยงาม- การผ่าตัดเอาหลอดเลือดเสียออกเส้นใหญ่ออกทั้งเส้น
- sclerotherapy การฉีดสารเคมีเพื่อให้หลอดเลือดเสียตีบ
- Ambulatory phlebectomy การผ่าตัดเอาหลอดเลือดดำเส้นเล็กๆออก
โรคแทรกซ้อน
- มีการอักเสบของหลอดเลือดดำ thrombophlebitis
- มีการแข็งตัวเป็นลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ deep vein thrombosis
- เกิดแผลที่เท้า
ควรปรึกษาแพทย์ในกรณีดังต่อไปนี้
- ปวดเพิ่มขึ้น
- บวมเพิ่มขึ้น
- มีไข้
- แผลที่เท้า
เป็นเส้นเลือดฝอยที่ใกล้ผิวหนังรวมกันเป็นกลุ่มเป็นสีแดงหรือเขียวทำให้เห็นได้ สามารถเกิดได้ทุกที่แต่ที่พบบ่อยคือ หน้า ต้นขา น่อง เส้นเลือดนี้ไม่มีผลต่อสุขภาพ
สาเหตุ
ยังไม่มีใครทราบแน่นชัดเชื่อว่าเป็นผลจากฮอร์โมน กรรมพันธุ์ การตั้งท้อง คนอ้วน การทำงานที่ต้องนั่งหรือยืนนาน ภาวะนี้พบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย
เส้นเลือดฝอยนี้ต่างจากเส้นเลือดขอดอย่างไร
เส้นเลือดฝอยเป็นเส้นเลือดที่อยู่ใกล้ผิวหนังขนาดของเส้นเลือดไม่ใหญ่ อาการปวดเท้าไม่มาก แต่เส้นเลือดขอดมักเป็นเส้นเลือดใหญ่ หลอดเลือดจะโป่งมาก มีอาการปวดมากกว่า มีโรคแทรกซ้อนมากกว่า
เราสามารถป้องกันเส้นเลือดฝอยนี้ได้หรือไม่
ผู้ป่วยส่วนหนึ่งไม่สามารถป้องกันได้แต่มีผู้ป่วยบางส่วนสามารถป้องกันได้โดยพัน elastic bandage ตั้งแต่ข้อเท้าไปถึงบริเวณเข่า การออกกำลังกายจะช่วยให้ระบบไหลเวียนดีขึ้น การควบคุมน้ำหนักให้ปกติจะช่วยลดความดันในหลอดเลือดดำ การรับประทานอาหารที่มีใยสูง การใส่รองเท้าส้นเตี้ย รวมทั้งการทาครีมกันแดดซึ่งจะช่วยบรรเทา
เส้นเลือดขอดที่เท้ารักษาอย่างไร
ที่นิยมใช้การฉีดสารเคมีที่ระคายต่อผนังหลอดเลือดทำให้ผนังหลอดเลือดบวม เลือดในหลอดเลือดแข็งในที่สุดหลอดเลือดนั้นจะตีบตันเรียก sclerosing therapy
ผลข้างเคียงของการรักษามีอะไรบ้าง
- ปวดบริเวณที่ฉีด บางรายเป็นตะคริวอาการจะหายไป 10-15 นาทีหลังฉีด
- ผิวที่ฉีดจะแดงอาการนี้จะหายไปในไม่กี่วัน
- เส้นสีน้ำตาลซึ่งเกิดจากธาตุเหล็กในเลือดรอยแนวสีน้ำตาลนี้อาจจะหายใน 1 ปี แต่บางรายอาจจะอยู่ได้หลายปี
- เกิดหลอดเลือดฝอยใหม่ได้
- แผลเจ็บปวดบริเวณที่ฉีดเนื่องจากการรั่วของสารเคมีหากมีอาการดังกล่าวรีบแจ้งแพทย์
- รอยจ้ำเขียวเนื่องจากเลือดออกใต้ผิวหนังอาการนี้หายเองได้
- บางรายอาจจะเกิดการแพ้สารเคมี
- มีการอักเสบของเส้นเลือดทำให้ปวดเส้นเลือด
มีโอกาสเป็นใหม่ได้ทั้งเส้นเลือดขอดและเส้นเลือดฝอย
 วิธีการฉีด sclerotherapy |  ก่อนฉีด |  หลังฉีด 1 เดือน |  หลังฉีด 3 เดือน |
การผ่าตัด
แพทย์จะพิจารณาผ่าตัดเมื่อมีข้อบ่งชี้ดังต่อไปนี้
- มีอาการเช่น ปวด บวม
- เพื่อความงาม
- เมื่อมีโรคแทรกซ้อนจากเส้นเลือดขอด เช่นเกิดผื่น เกิดแผล หรือเลือดออก
ชนิดของการผ่าตัด
 |
- surgical exploration โดยการผ่าตัดที่ขาหนีบหรือบริเวณหลังเข่าเพื่อตัดและผูกเส้นเลือดที่อยู่ผิวออก
- surgical stripping คือการตัดเส้นเลือดดำที่สงสัยว่าลิ้นในหลอดเลือดผิดปกติออกทั้งเส้น เพื่อป้องกันการเกิดเป็นซ้ำ
- surgical removal เป็นการผ่าตัดเอาเส้นเลือดขอดซึ่งอยู่ลึกออกทั้งเส้น
การตรวจก่อนผ่าตัด
ก่อนการผ่าตัดแพทย์ต้องทราบว่าเส้นเลือดใดมีปัญหาเพื่อที่จะวางแผนการผ่าตัด โดยอาศัยการตรวจร่างกายและตรวจ duplex ultrasound scan ซึ่งสามารถเห็นหลอดเลือดดำและทิศทางการไหลของเลือด
โรคแทรกซ้อนจากการผ่าตัด
- โรคแทรกซ้อนจากการดมยาสลบได้แก่ คลื่นไส้อาเจียน แพ้ยาสลบ หรือในคนสูงอายุอาจจะเกิดโรคแทรกซ้อนต่อหัวใจหากมีโรคหัวใจอยู่เก่า
- เลือดออก เนื่องจากการผ่าตัดเกี่ยวกับหลอดเลือดต้องมีการเสียเลือดโดยทั่วไปไม่มาก
- แผลติดเชื้อถ้าหากผ่าตัดเป็นเวลานาน หรือคนอ้วนหรือมีแผลอยู่ใกล้บริเวณที่ผ่าตัดก็ทำให้เกิดการติดเชื้อได้
- ระหว่างการผ่าตัดอาจจะมีการทำให้เนื้อเยื่อข้างเคียงเสียหายเช่น เส้นเลือดแดง เส้นประสาท
- เกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำพบไม่บ่อยแต่หากเกิดอาจจะรุนแรงได้โดยเฉพาะในผู้หญิงที่รับประทานยาคุมกำเนิด
หลังผ่าตัด 3-4 วันแรกให้นอนพักให้มาก ยกเท้าสูง และใส่ Tubigrip หลังจากที่หายดีอาจจะค่อยๆเริ่มเดิน แต่ขณะนอนยังคงต้องนอนยกเท้าสูง ท่านสามารถทำได้ได้ตามปกติหลังจากผ่าตัด 2 สัปดาห์
การรักษาเส้นเลือดขอดมีกี่วิธี
หลักการรักษาเส้นเลือดขอดคือการจักการกับหลอดเลือดขอดซึ่งมีวิธีการรักษาดังนี้
- การผ่าตัดนำหลอดเลือดขอดออก
- การฉีดสารเคมีทำให้หลอดเลือดตีบ sclerotherapy
- การใช้ laser
- การใช้ไฟฟ้าจี้
- การผ่าตัด จะมีโรคแทรกซ้อนจากการดมยา เช่นคลื่นไส้อาเจียน การติดเชื้อที่แผลผ่าตัด และยังเกิดแผลเป็นบริเวณที่ผ่าตัด
- sclerotherapy โรคแทรกซ้อนขึ้นกับสารที่ใช้ บางชนิดทำให้เกิดอาการแพ้ บางชนิดทำให้เกิดอาการปวด บางชนิดทำให้เกิดรอยดำ
- การรักษาแต่ละชนิดจะไม่หายขาดเนื่องจากร่างกายอาจจะสร้างเส้นเลือดขึ้นมาใหม่หรือเส้นเก่าเกิดพองเหมือนก่อนรักษา และยังไม่มีวิธีป้องกันการเกิดใหม่